[Đọc Kiều] Truyện Kiều Chú Giải

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

III

261. Giơ tay với lấy về nhà:

"Này trong khuê các đâu mà đến đây

262. Ngẫm âu người ấy báu này

263. Chẳng duyên chưa dễ vào tay ai cầm!"

264. Liền tay ngắm nghía biếng nằm

265. Hãy còn thoang thoảng hương trầm chưa phai

266. Tan sương đã thấy bóng người

Quanh tường ra ý tìm tòi ngẩn ngơ

267. Sinh đà có ý đợi chờ

Các tường lên tiếng xa đưa ướm lòng:

268. "Thoa này bắt được hư không

269. Biết đâu hợp phố mà mong châu về?

261, "Khuê các" chính là "khuê cáp" thường nói trạnh ra là Khuê các. Khuê là cửa nách buồng thường xây cuốn tò vò. "Cáp" là cửa nách buồng ngủ nhỏ hơn là cửa "Khuê".

"Khuê cáp" (khuê các) được dùng để trỏ chỗ ở của đàn bà con gái vì phụ nữ xưa luôn luôn ở trong buồn kín, không ra tới ngoài.

262, "Người ấy" ám chỉ Kiều.

263, "Của báu" của người đẹp ấy, nếu chẳng có duyên nợ gì với nhau, thì chưa dễ đã lọt vào tay ai. Kim Trọng tự cho rằng với được kim thoa là chàng có duyên với nàng Kiều vậy.

264, Liền tay ngắm nghía: luôn tay cầm ngắm nghía. "Biếng nằm" là không chịu đi ngủ; nằm đây là nằm ngủ. Câu này cho biết thời gian Kim Trọng bắt được kim thoa; lúc ấy vào buổi chiều đem về nhà một lát thì trời tối.

265, Chiếc kim thoa vẫn còn thoang thoảng mùi thơm.

266, Tan sương là lúc mặt trời mọc. Câu này cho biết là sáng sớm hôm sau, Kiều ra vườn tìm thoa vàng.

267, "Sinh" đây là Kim Trọng. Sinh nghĩa là kẻ sĩ, phàm người theo học nghiệp đều gọi là "sinh" như "nho sinh", "thư sinh", "y sinh", "học sinh". Kim Trọng đã có ý đứng đợi sẳn ở bên này tường.

268, "Hư không": tự nhiên, không ngờ

269, Quận Hợp phố xưa thuộc Giao Châu (nước ta) vốn sản nhiều ngọc trai. Các quan cai trị quận ấy tham lam nhũng lạm, bắt dân mò ngọc trai rất vất vả, đến nỗi biển hết cả trai, người ta bảo ngọc trai biến đi nơi khác; đến khi ông Mạnh Thường sang cai trị quận ấy, ông có đức chính, dân được đội ơn nhiều, và người ta bảo ngọc châu ở đâu lại trở về Hợp phố; Biết Hợp phố ở đâu mà đưa ngọc châu trở về, ý nói: Kim Trọng muốn trả kim thoa nhưng không biết trả cho ai.

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

III

270. Tiếng Kiều nghe lọt bên kia

"Ơn lòng quân tử sá gì của rơi.

271. Chiếc thoa nào của mấy mươi

Mà lòng trọng nghĩa khinh tài xiết bao!"

272. Sinh rằng: "Lân lý ra vào

Gần đây nào phải người nào xa xôi.

Được rầy nhờ chút thơm rơi,

273. Kể đà thiểu não lòng người bấy nay!

Bấy lâu mới được một ngày,

274. Dừng chân gạn chút niềm tây, gọi là!"

Vội về thêm lấy của nhà,

Xuyến vàng đôi chiếc, khăn là một vuông.

275. Thang mây rón bước ngọn tường

276. Phải người hôm nọ rõ ràng chẳng nhe?

277. Sượng sùng giữ ý rụt rè.

Kẻ nhìn tỏ mặt, người e cúi đầu


270, Tiếng Kiều nói ở bên kia nghe lọt sang bên nhà Kim Trọng. Không phải là "Kiều nghe", mà là nghe tiếng Kiều.

271, Chiếc thoa chả đáng bao nhiêu, nhưng cái lòng trọng nghĩa khinh của, nó đáng quý không biết bao nhiêu mà nói.

272, "Lân lý": Xóm giềng. "Lân lý ra vào": Đi ra đi vào sát nhà nhau.

273, Kể đã khốn khổ trong bao nhiêu lâu nay rồi bây giờ mới được ngửi nhờ một chút hương sót lại ở chiếc thoa.

274, "Gạn" là hỏi. "Niềm tây" là niềm tư (tư đọc trạnh ra thành tây), tức niềm riêng tức ý nghĩa. "Gọi là": Gạn hỏi một chút gọi là chứ không dám hỏi nhiều.

Cả câu: xin đứng đợi một lát, tôi hỏi một chút chuyện riêng (Kim Trọng nói khéo để tán gái).

275, "Thang mây": dịch chữ "vân thê" là cá thang cao tưởng có thể bắc lên mây được; vì tường cao nên phải bắc thang.

276, Có phải rõ ràng là người gặp hôm nọ chăng à? "Người hôm nọ đây trỏ Thúy Kiều. Vì những lý do sau này:

a. Suốt đoạn này, chủ từ là Kim Trọng. Kim Trọng nói, Kim Trọng chạy về nhà, Kim Trọng trèo thang, Kim Trọng nhìn thấy Kiều và tự hỏi.

b. Câu tiếp theo "sượng sùng giữ ý rụt rè" đi liền với "người hôm nọ"; tả dáng điệu, thái độ "người hôm nọ". Ở đây duy có Kiều là sượng sùng, rụt rẻ. Vậy Kiều là "người hôm nọ".

c. Chữ "người" nói đây trỏ Kiều. Khi gặp gỡ ở mả Đạm Tiên, tác giả đã gọi Kiều là "người quốc sắc"; Khi Kim Trọng từ giã lên ngựa đi, Kiều còn ngó theo. Tác giả đã dùng chữ "người" để trỏ nàng. "Khách đà lên ngựa người còn nghé theo". Khi Kim Trọng đến nhà Kiều, và bắt được Kim thoa, Kiều đều được gọi là "người" (Đầy thềm hoa rụng biết người ở đâu; dướt đào dường có bóng người thướt tha; ngẫm âu người ấy báu này...)

Ở đoạn tiếp theo, trong câu "Kẻ nhìn tỏ mặt, người e cúi đầu", tác giả dùng chữ "người" để trỏ Kiều. Chỉ là một chữ "người"  (Người hôm nọ) cũng đủ cho ta biết "người hôm nọ" là Kiều.

Bút pháp tác giả tinh tế là nhường nào!

277, Kim Trọng thì nhìn chòng chọc vào tận mặt Kiều; nàng thì e thẹn cúi đầu không dám nhìn thẳng vào mặt chàng. Nàng "giữ ý rụt r".

ladyvitvit

Nói tới Kiều mà không nói tới Hoạn Thư với Từ Hải là một sai lầm. Nói tới Hoạn Thư mà không lôi Thúc Sinh vô là hai sai lầm. Nói tới Từ Hải mà không nhắc Hồ Tôn Hiến là ba sai lầm. Mà nói hầm bà lằng hết các nhân vật này xong vẫn không quay lại hỏi tội Thúy Kiều, là cái sai lầm lớn nhứt.

Tui không ưa em Kiều. Mặc dù tui có đọc Kiều (chủ yếu là bói Kiều lừa chút đồ ăn hồi đi học thanh niên nghèo xa mẹ xa quê). Và xin nhấn mạnh là tui ca ngợi Nguyễn Du vì đã xây dựng Kiều “có tội” như vậy, này lát nói tiếp trong phần “ai đã hại Kiều” nghe.

Như tất cả đều biết còn ai chưa biết thì giờ biết cũng được, Kiều giựt chồng của Hoạn Thư và bị Thư xử đẹp. Đẹp ở chỗ Thư cho Kiều lên đèo rớt ruộng và đẹp hơn tất thảy là Thư không giết luôn đời buồn của Kiều, mà Thư thả Kiều đi để rồi sau đấy đời Kiều càng bi kịch (sẽ nói trong phần Từ Hải). Thư không giết Kiều nhưng chồng Thư là Thúc Sinh cũng không dám rớ vô Kiều nữa. Tui không rõ là Thư có bỏ Sinh không. Nói tới Thư-Sinh thì tui chỉ muốn nói đơn giản, Thư dữ và oai, còn Sinh là thằng hèn- ở với vợ thì lén lút với bồ, vợ ghen thì bỏ chạy giữ thân kệ bồ sống chết. Nhưng trong cái trường đoạn Thư-Sinh-Kiều và những đòn ghen nảy lửa, thì cái hèn của Sinh nó chứng minh một điều: nếu anh chàng yêu bạn thì sẽ bỏ vợ để cưới bạn cho bạn khỏi mang tiếng với thiên hạ. Còn chàng đã không dám bỏ vợ thì cứ yên chí là sớm trễ gì chàng cũng bỏ bạn mà thôi. Tui rất khoái cái thâm ý này của Nguyễn Du, Sinh có tội là phản bội vợ lừa dối Kiều, nhưng Kiều ra nông nỗi cũng bởi Kiều ngu (òi oi cái ngu của Kiều thuộc hạng siêu nhân nhe mấy bạn- hãy đón xem phần after credit của bạn Vịt “ai đã hại Kiều”). Và khi Thư thả Kiều đi thì tui đã lý giải như vầy với bạn tui, tại chị thấy nó ngu quá giết nó chi uổng, để nó ngu tiếp rồi nó sẽ sống không bằng chết (và sau cùng thì nó cũng chết)

Sau đó là phần Bao Công Kiều xử án Bàng Hoạn Thư, khi Kiều vớt được Từ Hải, nhờ Hải bảo kê quay về tính sổ với Thư. Thư chỉ để nhẹ một câu, gái nào mà gái chẳng hay ghen chồng, là Kiều phải tha bổng cho Thư đi. Cái hay ở đây của Nguyễn Du, mà cũng là cái thâm nữa, là bề ngoài như Kiều trọng lý lẽ có lòng nhân hậu tha thứ cho kẻ thù. Chứ ẩn tình bên trong là Kiều không dám làm trái luật trời, luật đời, nhân quả luân hồi, tội nghiệt bắt nguồn từ đâu. Vợ chồng người ta đang yên lành mình chen vô quậy banh, giờ còn đòi giết vợ người ta à. Nãy tui chê Kiều ngu thì đây tui khen Kiều… biết điều- tha nó đi không thì sét đánh mình đó. Hơn nữa có anh ghệ Từ Hải đang mê mình, mình máu me giết chóc anh sốc quá  bỏ chạy là  giết được con tép mà tiêu tùng con chem chép. Ô kê, Kiều đẹp và được!

Sau đây là cảnh Hiến-Hải-Kiều. Cảnh này là cảnh tui điên máu nhứt với cái ngu của Kiều. Kiều chỉ biết điều trong những lúc ngắn ngủi thì hỏi sao đời Kiều không bị cảnh vui ít buồn nhiều cho được. Sau khi trốn Thư (hay là Thư đã thả Kiều) thì Kiều gặp Hải. Thơ tả Hải có thể làm rúng động tất cả mọi lực sĩ thể hình:

Vai năm tấc rộng thân mười thước cao

Có lẽ Hải đã đi trước thời đại, tập luyện nên cái bo đì giống Iron Man của Avengers vậy đó. Nhưng Hải không có giáp sắt bọc thân và Hải chỉ đi bộ chớ không biết bay nên khi Hồ Tôn Hiến mưa tên loạn tiễn là Hải chết liền tại chỗ.

(dang edit, dài quá nên xin đăng 2 post)

ladyvitvit

tiếp theo và hết

Hiến-Hải-Kiều

Tôi định tiếp tục cách viết khôi hài như phần Hoạn Thư, nhưng nghĩ lại thì không muốn nữa. Đoạn này là bi kịch lớn nhất đời Kiều, cũng là cái chết vạn kiếp bất phục của Từ Hải, và tâm sự gởi gắm của Nguyễn Du vào chiến thắng của Hồ Tôn Hiến. Nó xứng đáng được bàn tới một cách nghiêm túc. Mặc dù cũng nói thẳng luôn là nó không có nhiều tình tiết ly kỳ gì cả.

Sau trốn khỏi Hoạn Thư Thúy Kiều được Từ Hải yêu thương, cứu vớt. Từ Hải là một nhân vật lớn thời đó, có binh lực trong tay, có lãnh thổ riêng, có cả sự thông minh và dũng mãnh. Nhưng Từ Hải sống ngoài vòng pháp luật, nên Hồ Tôn Hiến, một tay sai triều đình luôn muốn triệt hạ Hải. Hiến thua Hải khi đấu công khai, công bằng. Nên Hiến đánh lén Hải bằng cách nịnh bợ, hứa hẹn ngon ngọt với Thúy Kiều để Kiều khuyên Hải đầu hàng triều đình. Hải nghe lời và bị Hiến phản bội, giết chết bằng cách phục kích. Nguyễn Du tả Từ Hải khi chết vẫn đứng thẳng, rất lẫm liệt.

Khí thiêng khi đã về thần

Nhơn nhơn còn đứng chôn chân giữa vòng!

Trơ như đá vững như đồng

Ai lay chẳng chuyển ai rung chẳng dời

Tôi luôn cho là Từ Hải thông minh. Ngay cả khi cứới Thúy Kiều là một cô gái lầu xanh không còn trong trắng thì tôi vẫn cho là Từ Hải thông minh. Kiều xinh đẹp, hiền lành, đã trải qua nhiều đau khổ nên quý trọng hạnh phúc trước mắt. Hải cưới Kiều là cưới cả tính nết của nàng, chứ đâu phải chỉ riêng nhan sắc. Hải cưới Kiều, như hai con người đã phải đấu tranh quá nhiều với đời, tìm thấy nhau và an ủi nhau.

Cái sai của Kiều là tin lời Hiến, nhưng Từ Hải có lẽ cũng thấm mệt rồi nên mới dễ dàng quy hàng, cầu an như vậy. Tôi không ghét Kiều vì sự ngây thơ, mong một cuộc đời nhàn hạ, đơn giản- mà tôi không thông cảm cho Kiều vì không hiểu được sự ngu ngốc của nàng. Hồ Tôn Hiến nói những lời dụ dỗ kia, không phải cũng giống như Sở Khanh, Thúc Sinh, Bạc Bà hay sao- đều đi kèm với âm mưu hiểm độc cả. Vậy mà Kiều, sau khi bị lừa bởi những kẻ khẩu Phật tâm xà này, vẫn không rút kinh nghiệm được.

Còn riêng với Từ Hải dù ai nói rằng đó là anh hùng chết tại ải mỹ nhân thì tôi vẫn giữ suy nghĩ riêng của mình, là không nên hoàn toàn đổ lỗi cho Thúy Kiều. Suy nghĩ này bắt nguồn từ khi đọc tiểu sử Nguyễn Du, ông sống qua mấy thời đại chứng kiến sự hưng thịnh suy vong và sự tráo trở lật lọng trong những cuộc biến động quyền lực. Truyện Kiều của ông cũng chỉ là phản ánh lại cái điều “trông thấy mà đau đớn lòng đó”. Người hùng trong lòng ai, thì sự thật vẫn phải chết đứng vì thua mưu tiểu nhân. Hồ Tôn Hiến chiến thắng như sự sụp đổ của cách thi đấu quanh minh chính đại. Cái chết của Từ Hải như một gáo nước lạnh giật mình, làm vỡ mộng anh hùng quân tử. Loạn thế rồi nên nhân cách cũng loạn- “đoạn trường tân thanh”. Một nỗi đau lòng như đợt sóng mới (thành thật xin lỗi tác giả của ý tứ này, tôi biết mà không tìm được đại danh, anh chị nào có lòng bổ khuyết xin rất cám ơn)

Ladyvitvit

Ai đã hại Kiều. Cũng không có gì để nói nhiều vì đã nói khá nhiều bên trên rồi. Tóm lại thì…

Đúng là Kiều đang tự nhiên ăn ở không con nhà giàu đùng một cái… Bản chất lương thiện của Kiều rất đáng yêu. Nhưng khả năng ghi nhớ kém của Kiều thì quá sức tai hại. Hại nhất chính là Kiều tự hại mình. Cái hại này còn có tên gọi khác là ngu. Cái ngu này thường mang lại kết quả chết chóc. Kết quả chết chóc này thường có sự liên lụy tới người bên cạnh. Tin Thúc Sinh nên Kiều bị Hoạn Thư hành hạ gần chết, vậy mà dăm lời ngon ngọt của Hồ Tôn Hiến vẫn khiến Kiều khuyên Từ Hải đầu hàng. Đàn bà đẹp chưa chắc chết đàn ông. Đàn bà quá hiền lành chưa chắc làm trì trệ chí hướng của chồng. Đàn bà không thông minh lắm cũng không hẳn tầm thường hóa người yêu. Nhưng đàn bà đã bị nhiều người lừa gạt mà còn tin người, đàn bà ngu hạng siêu nhân như em Kiều, thì sẽ góp phần giết chết người anh hùng xuất chúng như Từ Hải.

Tóm lại, tui không ưa em Kiều. Nhưng Truyện Kiều của cụ Nguyễn Du thì phải khen vì đã thẳng thừng xây dựng cái “tội” của Thúy Kiều như vậy, để lại một tác phẩm văn học có giá trị suy ngẫm muôn đời.

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

III

278. Rằng: "Từ ngẫu nhĩ gặp nhau

279. Thầm trông trộm nhớ bấy lâu đã chồn"

280. Xương mai tính đã gầy mòn

Lần lừa ai biết hãy còn hôm nay

281. "Tháng tròn như gửi cung mây

282. Trần trần một phận ấp cây đã liều

283. "Tiện đây xin một hai điều

284. Đài gương soi đến dấu bèo cho chăng!"

285. Ngần ngừ nàng mới thưa rằng:

286. "Thói nhà băng tuyết, chất hằng phỉ phong"

278, "Ngẫu nhĩ" cũng như ngẫu nhiên, tình cờ không hẹn mà gặp. Lời Kim Trọng.

279, "Trông": mong; "chồn": mỏi mệt

280, "Xương mai": Người gầy võ xương chìa ra như cành mai. "Tính đã": kể đã. Ý nói tương tư đã gầy cả người.

281, "Tháng tròn": cả tháng, suốt tháng.

"Như gửi cung mây": Tâm hồn như gửi lên cung trăng trên mây, là nơi tiên cảnh. Ý nói suốt tháng, Kim Trọng gửi cả tâm hồn vào chỗ nàng Kiều.

282, "Ấp cây": ôm cây cột cầu. Lấy điển Vĩnh Sinh xưa hẹn với người con gái ở chân cầu. Đợi mãi mà người con gái không đến, đến khi nước thủy triều dâng lên chàng vẫn cứ ôm cột cầu chịu chết đuối chứ không lên. Ý nói Kim Trọng đã định liều chịu cái số phận như Vĩnh Sinh đợi Kiều đến chết thì thôi.

283, "Điều": lời nói.

284, Kim Trọng tôn Kiều như cái đài gương, và tự hạ mình như cái dấu ở lá bèo, và hỏi chả biết đài gương có soi xuông cái dấu bèo không?

"Đài gương" là "kính đài" là cái gương lớn để trên giá (Tán gái mà phải tự hạ mình đến thế thì kể cũng không còn gì là khí phách nam nhi).

285, Ngần ngừ một lát, nàng mới nói (vì thẹn thùng hay vì cảm động).

286, "Thói nhà băng tuyết": Thói nhà trong sạch, ý nói không làm điều đĩ thõa ám muội.

"Chất hằng phỉ phong": Chất ăn hàng ngày là rau Phỉ, rau Phong, ý nói nhà nghèo.

Cả câu: Nhà tuy nghèo nhưng vẫn theo nền nếp trong sạch (ý nói phép nhà không cho phép Kiều làm điều ám muội. Kiều nói khéo nhỉ!)

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

III

287. "Dù khi lá thắm chỉ hồng

288. Nên chăng thì cũng tại lòng mẹ cha"

289. Nặng lòng sót liễu, vì hoa

290. "Trẻ thơ đã biết đâu mà dám thưa

291. Sinh rằng: rày có mai mưa

Ngày xuân đã dễ tình cờ mấy khi

292. Dù chăng xét tấm tình si

293. "Thiệt đây mà có ích gì đến ai?

294. Chút chi gắn bó một hai

295. Cho đành rồi sẽ liệu bài mối manh

287, "Lá thắm" (đã chua ở câu "Cạn dòng lá thắm" trên kia). Chỉ hồng tức tơ hồng, chỉ việc lấy vợ lấy chồng. Lấy nghĩa ở điển Vi Cố đời Đường gặp một ông già ngồi dưới bóng trăng xem sách, vai đeo một bị tơ hồng. Hỏi thì ông già nói: sách là sổ biên tên trai gái phải làm vợ chồng với nhau, tơ hồng để buộc chân trai gái lấy nhau. Do điển này mà có những chữ Tơ hồng, chỉ hồng để trỏ việc nhân duyên vợ chồng. Những chữ Ông Tơ, Nguyệt Lão (nguyệt hạ lão nhân, nói tắt). Trăng già... đều do điển Vi Cố mà ra. Hiện giờ trong lễ cưới, có lễ Tơ Hồng, tức lễ ông cụ già ngồi dưới trăng vô danh đó.

Hoặc xuất tự điển Quách Nguyên Chấn như sau:

Đời Đường, Quách Nguyên Chấn muốn lấy con gái của Tể Tướng Trương Gia Chính. Trương có 5 người con gái, cho mỗi người cầm một sợi tơ đứng ở sau màn hễ Nguyên Chấn kéo phải sợi nào thì được lấy người cầm sợi. Nguyên Chấn chọn sợi tơ đỏ, lấy được người con gái thứ ba của Trương, người rất trẻ đẹp.

Do điển này mà sau những chữ "chỉ hồng", "tơ đỏ", "trao tơ" được dùng để trỏ việc hôn nhân.


288, Kiều nói: việc vợ chồng do mệnh cha mẹ, nàng còn thơ dại biết đâu mà dám quyết đoán. (Lời nói mới khôn ngoan làm sao! Ai ngờ rằng nàng có lúc trốn nhà sang chuyện trò với trai suốt ngày suốt đêm!)

289, "Nặng lòng" ý nói lòng quá yêu (chớ mình không đáng được yêu)

"Sót liễu": thương xót cây liễu

"Vì hoa": yêu vì bông hoa

"Sót liễu vì hoa": thương yêu người con gái yếu ớt (Kiều)

290, "Thưa": đây là thưa lại, trả lời một cách tôn kính.

291, "Tình cờ" đây nghĩa là tình cờ gặp nhau.

292, "Dù chăng": dù chẳng, nếu chẳng, ví không. Ý nói nếu Kiều không xét tình cho Kim Trọng.

293, "Đây" trỏ Kim Trọng; "Ai" trỏ Thúy Kiều.

294, "Gắn bó": Hẹn ước cam kết với nhau một vài lời, thì cái đó có hề chi. Nói khéo thật.

295, "Cho đành": cho yên lòng.

"Liệu bài": liệu việc, liệu cách

"Mối manh": mối mai, đứng giữa dùng lời ngoại giao để hỏi vợ, gả chồng cho trai gái.

Kim Trọng nài Kiều nhận lời lấy mình để chàng yên tâm, rồi chàng sẽ nhờ người đứng ra làm mai cho hợp lễ.

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

III

296. "Khuôn thiêng dù phụ tấc thành

297. Cũng liều bỏ quá xuân xanh một đời"

298. "Lượng xanh dù quyết hẹp hòi

299. Công đeo đuổi chẳng thiệt thòi lắm ru?"

300. Lặng nghe lời nói như ru

301. Chiều xuân dễ khiến nét thu ngại ngùng

302. Rằng: Trong buổi mới lạ lùng,

Nể lòng có lẽ cầm lòng cho đang

303. "Đã lòng quân tử đa mang

Một lời vâng tạc đá vàng thủy chung"

296, "Khuôn thiêng": Trời thiêng, ý nói trời làm sao nên vậy, phép thiêng lắm.

"Khuôn thiêng" dịch nghĩa chữ "khuôn linh" là phép thiêng của Trời. "Khung" nghĩa là cao, là to, dùng để trỏ vòm trời cao bát ngát.

Chữ "khung" ta không dịch nghĩa, mà lấy chữ "khuôn" thế vào (hiểu "khung" là cái "khung", cái "khuôn"). "Linh" nghĩa là thiêng.

"Khuôn xanh" dịch nghĩa chữ "khung thương" nghĩa là trời xanh, cũng dùng để chỉ ông Trời.

"Tấc thành" = tấc lòng thành khẩn, tức sự thật lòng yêu nhau.

297. "Bỏ quá" = bỏ qua, bỏ đi, không kể đến, không tiếc.

"Xuân xanh" tức Thanh Xuân là tuổi trẻ như mùa xuân. Gọi mùa Xuân là xuân xanh, là lấy sắc lá xanh non mùa xuân mà nói.

Câu trên và câu này: Nếu trời chẳng xét tấm lòng thành khiến không lấy được Kiều, thì Kim Trọng sẽ liều một đời tuổi trẻ chả tiếc gì, cũng như trai nói với gái: nếu không lấy được nhau thì đành tự tử chứ quyết không sống làm gì.

298, Xuân = mùa xuân; đây là tình yêu. Kinh Thi có câu: Hữu nữ hoài xuân sát sĩ dụ chi: Có cô gái nhớ xuân, cậu trai đỗ đi.

Do câu thơ đó mà sau người ta dùng chữ "Xuân" để trỏ việc trai gái yêu nhau.

"Lượng xuân" = lượng của người yêu, đây là lượng cô Kiều.

299, Câu trên và câu này = nếu như nàng hẹp hòi quyết không chịu mở lượng dung lấy tình yêu của chàng, thì cái công đeo đuổi của chàng, há chẳng uổng lắm ru?

300, Lời Kim Trọng tán tỉnh khéo lắm, Kiều nghe thấy êm dịu, lòng nàng như ru. Câu này cho biết lòng Kiều đã cảm thấy yêu rồi (mà yêu từ khi gặp Kim Trọng ở mộ Đạm Tiên còn gì!)

301, "Xuân" = xuân tình, chiều xuân là vẻ xuân tình. "Nét thu" là nét thu ba, nét sóng thu, tức là con mắt.

Cả câu: Vẻ xuân tình trong lòng dễ khiến cho mắt nàng ngại ngùng e thẹn. Nói nôm là Kiều bằng lòng, mặt nhìn xuống vì e thẹn.

Tác giả đã chơi chữ, khi đem chữ "Xuân" đóng với chữ "Thu".

302, "Cầm lòng" là ngăn giữ tấm lòng (không cho nó siêu trước lời Kim Trọng). Câu trên và câu này:

Kiều nói: Mới gặp lần đầu còn lạ nhau, nể lòng nhau quá, nên cầm lòng thì không đành tâm.

Lý lẽ của Kiều chả vững chút nào. Đã là người lạ, thì can chi phải nể lòng?

303, "Đá vàng" tức kim thạch. Kim đây là loài Kim, trỏ chuông đồng, đỉnh đồng. Thạch là đá, trỏ bia đá. Ngày xưa bên Tàu người ta ghi những việc lớn lịch sử, những lời khuyến cáo, tuyên bố của vua chúa vào chuông, đỉnh đồng và vào bia đá, tin rằng ghi vào đó thì lưu truyền mãi mãi không bao giờ mất.

"Thủy chung" là trước sau, trước sao sau vậy. Cả câu này và câu trên: Quân tử đã có lòng yêu thì xin vâng, lời đó quyết ghi vào lòng bền chặt như ghi vào kim, thạch trước sau không bao giờ đổi dời (Kiều đáp xin vâng, nhận lời gắn bó với Kim Trọng. Thế mà ban nãy nàng nói: "trẻ thơ đã biết đâu mà dám thưa"?)

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

III


304. Được lời như cởi tấm lòng

305. Giở kim thoa với khăn hồng trao tay

306. Rằng: "Trăm năm cũng từ đây

Của tin gọi một chút này làm ghi"

307. Sẵn tay khăn gấm, quạt quì

Với cành hoa ấy tức thì đổi trao.

308. Một lời gắn bó tất giao

309. Máu sau dường có xôn xao tiếng người

310. Vội vàng lá rụng hoa rơi

311. Chàng về viện sách, nàng rời lầu trang

304, Khi người ta lo buồn, đau đớn thì lòng như se lại, thắt lại, nặng trình trịch, khó chịu. Trái lại khi người ta vui mừng thì lòng như cởi mở ra, như hả hê , nhẹ nhàng dễ chịu. Cho nên để tả sự vui mừng người ta nói: cởi lòng, cởi ruột, hả dạ...

Cởi tấm lòng là mừng rỡ lắm...

305, Đây Kim Trọng đưa trả Kiều chiếc kim thoa bắt được hôm trước và tặng Kiều chiếc khăn màu hồng.

Vậy thì "xuyến vàng hai chiếc" Kim Trọng để đâu?

- Rất có thể là xuyến vàng gói trong khăn hồng. Kim Trọng tỏ ra tế nhị, kín đáo trong việc đưa tặng xuyến vàng cho Kiều.

306, "Trăm năm" là cuộc nhân duyên một đời. Cuộc nhân duyên một đời bắt đầu từ lúc này.

307, "Sẵn tay" đây là Kiều có sẵn trong tay.

"Quạt quì" là quạt dát vàng quì. (Nhà nghèo mà sao sang thế?)

Kiều tặng lại Kim Trọng cành thoa, khăn gấm và quạt quì. Cành thoa chính là cảnh thoa Kiều mất mà Kim Trọng vừa trả nàng.

308. Tất giao: Tất là sơn, giao là keo.

Lời gắn bó tất giao là lời cam kết với nhau bền chặt như gắn bó bằng sơn và keo.

309, "Mái sau" là phía sau. Vừa gắn bó một lời với nhau xong, thì phía sau hình như có tiếng người xôn xao.

310, Hai anh chị vội vàng mỗi người chạy đi mỗi ngã, đụng chạm vào cây cối làm rụng lá, hoa rơi. Họ sợ người ngoài biết.

311, "Viện sách" tức "thư viện" nghĩa là buồng sách, nhà Kim Trọng. "Lầu trang" là lầu điểm trang tức chỗ Kiều ở.

dduydac

Cám ơn bài chia sẻ. Các chú thích của tác giả ngắn gọn, tương đối dễ hiểu.