[Đọc Kiều] Truyện Kiều Chú Giải

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

II

199. Thưa rằng: "chút phận ngây thơ

200. Dưỡng sinh đôi nợ tóc tơ chưa đền

201. Buổi ngày chơi mả Đạm Tiên

202. Nhắm đi thoắt thấy ứng liền chiêm bao

203. Đoạn trường là sổ thế nào?

204. Bài ra thế ấy vịnh vào thế kia

205. Cứ trong mộng triệu mà suy

Phận con thôi có ra gì mai sau!"

206. Dạy rằng: "Mộng ảo cứ đâu

207. Bỗng không mua não chuốc sầu nghĩ nao"

208. Vâng lời khuyên giải thấp cao

209. Chưa xong điều nghĩ đã dào mạch tương

199, Ngây thơ: ngây là dại, thơ là còn nhỏ tuổi, ý nói chưa khôn lớn, biết gì.


200, "Dưỡng sinh": là cha sinh mẹ dưỡng (cha sinh ra, mẹ nuôi dưỡng). Tóc tơ: hai thứ người ta cho là mảnh rẻ (mảnh dẻ?), bé nhỏ nhất, nên dùng theo nghĩa là mảy may, là một li tí. Cả câu nghĩa là: Đôi nợ sinh dưỡng của cha mẹ chưa đền lại được một tơ tóc nào, một mảy may nào.


201, "Buổi ngày": nay người ta nói ban ngày


202, "Nhắp đi": nhắm mắt ngủ một tí, ý nói vừa mới nhắm mắt ngủ. Có bản chép là "chợp đi". "Thoắt thấy" cũng như bỗng thấy, phút thấy, ý nói mau lẹ và đột nhiên.


203, Hầu hết các bản đều chép là "Số". Chính ra phải chép là "Sổ" thì mới đúng, vì Đạm Tiên cho Kiều biết là nàng cũng có tên trong Sổ đoạn trường (chứ không bao giờ nói là Số đoạn trường). Nay Kiều mới tự hỏi rằng "sổ đoạn trường" (do Đạm Tiên cho biết) là sổ thế nào? Vì "Sổ" với "Số" chữ Hán là cùng một chữ, nên các bản phiên âm lầm. (?)


204, Bài là đầu bài (do Đạm Tiên đưa cho Kiều) . "Vịnh" là làm thơ (do Kiều vịnh trong giấc mơ).


205, Theo điềm mộng như vậy, thì số phận con mai sau chắc chẳng ra gì.


206, Đây là lời Vương Bà bảo Kiều. "Mộng ảo" là cái mộng giả dối không thật. "Ảo" là giả dối, như ảo thuật, ảo ảnh, ảo tưởng, chữ 幻 ta đọc là "ảo" nhưng sách từ điển Tàu chua đọc là "huyễn", nên có người bảo rằng phải chép là "mộng huyễn", chép mộng ảo là sai. Thật ra vẫn chỉ là một chữ, một nghĩa.


207, Bỗng không là tự nhiên, tự dưng

"Chuốc" là tìm cho được mà mua

"Nghĩa nao": hãy nghĩ lại nào!

Nếu là văn xuôi thì câu này viết: bỗng không mua chuốc sầu não, hãy nghĩ lại nào!


208, "Vâng" là nghe (dùng để nói với người trên). "Lời khuyên giải thấp cao" là lời khuyên giải nhỏ to, lúc giọng thấp, lúc giọng cao.


209, "Chưa xong điều nghĩ": (Nghe mẹ khuyên) Kiều chưa biết nghĩ ra thế nào cho phải...

"Đã dào mạch tương...": thì nước mắt đã dào dạt ra.

Ngày xưa vua Thuấn mất, hai vợ là Nga Hoàng và Nữ Anh ngồi bên bờ sông Tương khóc lóc rất thảm thiết, máu theo nước mắt ra.

Nhân thế ta mượn chữ "mạch tương", "giọt tương" để trỏ nước mắt.

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

II

210. Ngoài song thỏ thẻ oanh vàng

211. Nách tường bông liễu bay sang láng giềng

212. Hiên tà bóng gác nghiêng nghiêng

213. Nỗi riêng, riêng trạnh tấc riêng một mình

210, Ngoài cửa sổ con oanh vàng đã thỏ thẻ hót. Ý nói trời đã rạng đông, sắp sáng.


211, "Nách tường" là góc tường.

"Bông liễu" tức là "liễu nhứ" là đám bông lơ xơ bám xung quanh hoa cây liễu, khi hoa đã già. Mỗi khi gặp gió thì bông liễu rơi ra bay tung khắp nơi theo chiều gió thổi, cũng như bông gạo, bông lau lúc già.

"Nhứ" chính nghĩa là tơ, vì bông liễu lơ xơ nhỏ như tơ nên gọi là "liễu nhứ". Bông lau gọi là "lô nhứ". Bông liễu bay sang láng giềng là vì trời sắp sáng, gió sớm mai thổi mạnh. Câu này và câu trên tả cảnh rạng đông.


212, Bóng trăng tà gác nghiêng nghiêng trên mái hiên, ý nói trời sắp sáng, trăng sắp nhạt.

"Hiên" ở đây là "mái hiên", chớ không phải là hè nhà. Cũng như hai câu trên, câu này tả cảnh rạng đông. Đêm ấy Kiều sụt sùi than khóc thâu đêm suốt sáng.

Mấy bản dịch Pháp văn dịch "Hiên tà bóng gác" là mặt trời xế tà, thật sai hoàn toàn. Nguyễn Văn Vĩnh dịch là "le couchant"; Cryassac dịch là: "jour oblique" và "sous le jeu des rayons". "Bóng gác nghiêng nghiêng": là bóng trăng bị (mái hiên) che khuất đi chênh chếch. Crayssac giảng lầm "bóng nghiêng nghiêng" là bóng nghiêng nghiêng của bao lơn dưới ánh mặt trời tà.


213, Trạnh là động, xúc động.

"Tấc riêng" là tấc lòng riêng, tức là tấm lòng riêng.

"Tấc riêng" sở dĩ có nghĩa ấy là vì chữ Tàu có những chữ "thốn tâm", "thốn chung" là tấc lòng, tấc dạ (có ý nói con tâm dài bằng một tấc).

Cả câu nghĩa là: những ý nghĩ riêng của mình chỉ riêng có lòng mình biết riêng cho mình mà thôi.


Tác giả nhắc đi nhắc lại ba lần chữ riêng để tả nỗi đau cực âm thầm của Kiều, vì cả nhà không ai cho ý nghĩ nàng là đúng mà chia sẻ nỗi lo âu với nàng.

Trở lên bốn câu tả cảnh trăng nhạt, rạng đông, thật là tuyệt diệu. Do tài dùng chữ lựa vần của tác giả, đọc thơ lên ta cảm thấy một cái gì êm dịu man mát như gió ban mai và buồn buồn như ánh trăng tà về sáng.

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

III

214. Cho hay là giống hữu tình

215. Đố ai gỡ mối tơ mành cho xong

216. Chàng Kim từ lại thư song

217. Nỗi nàng canh cánh bên lòng biếng khuây

218. Sầu đong càng lắc càng đầy

219. Ba thu dồn lại một ngày dài ghê

220. Mây Tần tỏa kín song the

221. Bụi hồng lẽo đẽo đi về chiêm bao

222. Tuần trăng khuyết, đĩa dầu hao

Mặt mơ tưởng mặt, lòng ngao ngán lòng.

214, "Cho hay" cũng như nói "mới biết" "Giống hữu tình" là những người giàu cảm tình, có một tình yêu mạnh mẽ.


215, Đã là con người có tình thì đố ai gỡ được cho khỏi vướng vào sợi tơ tình, tuy rằng sợi tơ ấy mong manh.

"Tơ mành" là tơ mong manh, bé, nhẹ, dễ dứt. Câu này nói chung cho cả mọi người, chớ không trỏ riêng ai.


216, "Từ lại thư song": Từ khi trở lại phòng sách; tức là từ khi trở về nhà; "Thư song" nghĩa đen là sổ sách; nghĩa bóng là "phòng đọc sách".


217, "Nỗi nàng": những ý nghĩ nhớ nàng Kiều.

"Canh cánh bên lòng": đầy nặng bên lòng như mang vật gì nặng nề.

"Biếng khuây": không chịu khuây cho. "Khuây": là nguôi, quên.


218, Phàm lấy dấu đông các thứ hột như ngô, đậu, gạo... người ta thường lắc đấu cho hột dồn xuống, đấu vơi đi. Nhưng "sầu" đây giá đong được thì càng lắc nó càng đầy thêm, ý nói muốn khuây đi mà không sao khuây nổi.


219, Chữ Kinh Thi: Nhất nhật bất kiến như tam thu hề: Một ngày không thấy nhau coi lâu bằng ba mùa thu.

Chữ Kinh Thi nói: một ngày lâu như ba năm. Đây tác giả nói ngược lại: dồn ba năm mới dài bằng một ngày (nhớ người đẹp). Cách diễn tả của tác giả có lẽ tài tình hơn lời Kinh Thi, vì nêu ba năm lên trước nên đã làm nổi bật được ý chính là sự ngày giờ dài quá đối với người mê gái (ba năm gộp lại mới dài bằng một ngày!)

Nhiều bản chép là "dọn lại" có lẽ sai, vì vô nghĩa.


220, Mây Tần: mây nước Tần; đồng ý với Tản Đà là mây Tần đây chỉ là lời văn đặt cho lịch sự và cho kêu thôi, chớ không nhất định phải có nghĩa là mấy nước Tần. "Song the" là cửa sổ căng màn the, của buồng đàn bà con gái. Câu này nghĩa là hình như có đám mây tỏa kín cả chỗ ở của người đẹp, khiến chàng Kim không thấy được nàng.

Các bản đều chép là mây tần khóa kín. Chúng tôi cho phải chép là "tỏa kín" mới đúng, vì người ta vẫn nói "mây tỏa", không từng nghe nói "mây khóa" bao giờ.


221, "Bụi hồng": nhiều bản giảng là "hồng trần" - bụi đỏ, ý nói cuộc đời nhiệt náo.

Chúng tôi thấy giảng như thế thì nghĩa câu này không xuôi.

Có lẽ phải giảng "bụi hồng" là bụi hoa hồng thì mới đúng. Khi gặp Kim Trọng thì Kiều và Vân nấp ở "dưới hoa", không thấy nói hoa gì nhưng theo câu này thì "dưới hoa" chắc là bụi hoa hồng là nơi Kiều ngồi nấp hôm nọ.


222, Tuần trăng khuyết là một tháng qua. Mỗi tháng một lần trăng tròn, người ta gọi là "tuần trăng". Tuần trăng khuyết là hết tháng, vì vào ngày giữa tháng thì trăng tròn, rồi càng về cuối tháng trăng càng khuyết mãi đến ngày cuối tháng (ngày 30) thì không trộng thấy trăng nữa.

Địa dầu hao ý nói Kim Trọng đêm nào cũng thức khuya, đĩa dầu cứ hao đi.

Câu này cho biết Kim Trọng mơ tưởng Kiều đêm đêm không ngủ được.

"Mặt mơ tưởng mặt": không phải là mặt này mơ tưởng đến mặt khác, mặt Kim Trọng mơ tưởng đến mặt Kiều. "Mặt mơ tưởng mặt", chữ "mặt" ở trên không phải là "chủ từ" của động từ mơ tưởng. Cả hai chữ mặt ở đây đều là bổ túc từ cho động tự "mơ tưởng". Và cả hai chữ "mặt" đều chỉ có giá trị như một chữ "mặt" thôi. "Mặt" đấy là mặt cô Kiều. Chủ từ của động tự mơ tưởng là Kim Trọng, đây lẩn đi, không nói đến. Người mơ tưởng, trí óc mơ tưởng "chứ mặt không thể mơ tưởng" được.


"Mặt mơ tưởng mặt" nghĩa là Kim Trọng mơ tưởng đến mặt Kiều. Tác giả nhắc đi nhắc lại hai lần chữ "mặt" là để nhấn mạnh cho nổi bật ý Kim Trọng luôn luôn mơ tưởng đến mặt Kiều.

"Lòng ngao ngán lòng" không phải là lòng này ngao ngán cho lòng khác, lòng Kim Trọng ngao ngán cho lòng Kiều. "Lòng ngao ngán lòng" chữ "lòng" ở dưới không phải là bổ túc từ cho động tự "ngao ngán". Cả hai chữ "lòng" ở đây đều là chủ tự của động tự "ngao ngán"; và chỉ có giá trị như một chữ "lòng" mà thôi. "Lòng" đây là lòng Kim Trọng. Lòng Kim Trọng ngao ngán là vì chàng mơ tưởng đến Kiều. Tại sao lại ngao ngán cho lòng Kiều?

Cả câu: "Mặt mơ tưởng mặt, lòng ngao ngán lòng" chỉ có một ý nghĩa giản dị là: Kim Trọng mơ tưởng đến mặt Kiều, lòng chàng buồn ngao ngán.

Có một chữ "mặt" và một chữ "lòng" thừa là vì tác giả theo pháp hô khởi (Apostrophe), cố làm cho câu mạnh thêm, ý mơ tưởng và ý ngao ngán của Kim Trọng được nổi bật lên. Thí dụ như câu:

"Bạc đem mặt bạc kiếm đường cho xa", trong câu này thừa một chữ "bạc" là vì tác giả áp dụng phép hô khởi. Bản Pháp văn của Nguyễn Văn Vĩnh dịch câu "mặt mơ tưởng mặt, lòng ngao ngán lòng" như thế này:

  "Son visage reflélait sa pensée constamment portée vers l'autre visage et son coeur me1lancoliquement pensait à l'autre couer."

Bản Pháp văn của M.R (nhà xuất bản Alexandre De Rhodes) dịch thế này:

"Son visage  rêve  au visage aimé, son coeur souprie après l'autre coeur."


Dịch như vậy đều không sát tinh thần câu văn.

Dịch như Crayssac thì mới đúng được một nửa:

"Et Kim rêve toujours à la grâce indicible.

  De celle dont le coeur lui semble inaccessible."


Crayssac hiểu sai và dịch sai mấy chữ "lòng ngao ngán lòng".

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

III

223. Phòng văn hơi giá như đồng,

224. Trúc se ngọn thỏ, tơ chùng phím loan

225. Mành tương phất phất gió đàn

226. Hương gây mùi nhớ, trà khan giọng tình

227. Ví chăng duyên nợ ba sinh

228. Thì chi đem giống khuynh thành trêu ngươi

229. Bâng khuâng nhớ cảnh, nhớ người

230. Nhớ nơi kỳ ngộ vội dời chân đi





223, "Hơi tức" là khí. Không khí trong ph2ong văn lạnh giá như đồng, ý nói không náo nhiệt như trước, vì thiếu sự hoạt động của Kim Trọng. Ý nói Kim Trọng buồn chán bỏ cả việc học hành.


224, "Trúc" đây là quản bút bằng trúc. "Ngọn thỏ" là ngọn bút làm bằng những sợi lông thỏ. "Trúc se ngọn thỏ": bút để se ngọn, vì lâu không viết.

"Tơ" đây là dây đàn.

"Chùng" là không căng thẳng.

"Phím loan" là phím đàn gắn keo chế với máu chim loan (loan giao).

"Tơ chùng phím loan" = đàn để chùng dây, vì lâu không gẩy.

Câu này tả rõ cái cảnh lạnh giá của phòng văn.


225, "Mành tương" có bản giảng nghĩa là mành lằm bằng trúc núi Tương.

Có bản chua là làm bằng lụa tương. Chưa biết bản nào đúng. Chỉ biết đây nói bức mành mành, chữ tương ghép vào cho đẹp lời văn, chứ mạnh cũng không nhất định phải bằng trúc tương hay lụa tương.

Gió đàn = gió mát như đàn (tục ngữ)


226, "Hương gây mùi nhớ" = Mùi hương chỉ gây cho lòng nhớ mùi hương của Kiều - đáng lẽ làm êm giọng, thì dù có gió mát, có hương hoa, có trà ngon, Kim Trọng cũng không thấy khuây khỏa được, trái lại làm cho càng nhớ càng buồn.


227, "Ba sinh" dịch chữ "tam sinh" nghĩa là ba kiếp luân chuyển kiếp này sang kiếp khác. "Duyên nợ ba sinh": duyên nợ từ ba kiếp với nhau, đây nói duyên nợ phải làm vợ chồng với nhau do tiền định.

Ba sinh thức là "tam sinh" có nghĩa là số kiếp tiền định là do điển sau:

Đời Đường, có vị sư tên là Viên Trạch, một hôm cùng bạn là Lý Nguyên Thiện đi chơi, gặp một mụ đàn bà gánh nước, Viên Trạch nói: "Người đàn bà này đã có mang ba năm đợi tôi vào làm con, nay đã gặp đây, không thể nào trốn được. Hẹn ba ngày nữa thì bạn đến, ta lấy nụ cười lam tin. Mười ba năm sau ta lại sẽ gặp nhau ở chùa Thiên Trúc tỉnh Hàng Châu, vào đêm Trung thu trăng sáng".

Chiều đó Viên Trạch mất. Người đàn bà nọ đẻ con trai. Ba hôm sau, Lý tới thăm, quả nhiên đứa bé thấy Lý thì cười. Đúng như lời hẹn, mười ba năm sau Lý đến chùa Thiên Trúc, Hàng Châu, nghe thấy một trẻ chăn trâu hát rằng:

"Tam sinh thạch thượng cựu linh hồn.

  Thường nguyệt ngâm phong bất yếu luân

  Tàm quý tình nhân viễn tương phỏng

  Thử thân tuy dị, tính thường đồng

Dịch nghĩa:

  Là linh hồn cũ đã ba sinh

  Trăng gió làm chi để bận mình

Thẹn với người quen xa viếng hỏi

  Thân này tuy khác, tính nguyên lành.

Cả câu: "Ví chăng duyên nợ ba sinh" có nghĩa là ví chẳng phải là duyên số với nhau từ kiếp trước...


228, "Giống khuynh thành" là giống gái đẹp làm nghiêng được cả thành (xem lời chua câu "một hai nghiêng nước nghiêng thành" ở trên).

Cả câu này và câu trên: nếu chẳng phải là duyên nợ tiền định với nhau, thì đem người tuyệt sắc đến trêu ngươi làm gì? (Câu này Kim Trọng hỏi trống không bâng quơ hoặc là có ý hỏi Trời, vì chỉ có Trời là đem được giống khuynh thành đến trêu ngươi).


Có bản chép là: "Làm chi đem thói khuynh thành trêu ngươi" chép như vậy thì câu văn có ý trách Kiều đem sắc đẹp ra trêu chàng, xét ra không xuôi nghĩa. Vì Kiều có đem thói khuynh thành trêu chàng đâu, và Kiều thì biết thế nào được là duyên nợ ba sinh hay không mà hỏi.


229, "Cảnh" là cảnh nơi gặp gỡ. "Người" là Thúy Kiều.


230, Kim Trọng vội đi đến chỗ gặp Thúy Kiều ngày trước.

Rõ ràng là hành động của anh chàng si tình. Nhớ Kiều mà đến tìm ở nơi ấy thì cũng như người rơi kiếm xuống sông lại đi đánh dấu mạn thuyền. Tác giả dụng ý cực tả nỗi si tình của Kim Trọng kể đã khéo!

leuyenhoanghanh

Cảm ơn bạn vì những bài chia sẻ siêu hữu ích này nha <3

Mình là một học sinh chuyên Văn, nhưng đọc thread này mở mang được thêm bao nhiêu là chữ nghĩa, biết được những lí giải như thế này đọc Kiều thấm hơn rất nhiều. Chân thành cảm ơn sự đóng góp của bạn <3

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

III

231. Một vùng cỏ mọc xanh rì,

Nước ngâm trong vắt, thấy gì nữa đâu

232. Gió chiều như gợi cơn sầu

233. Vi lô hiu hắt như mầu khẩy trêu

234. Nỗi riêng nhớ ít tưởng nhiều

235. Xăm xăm đè nẻo Lam Kiều lần sang

236. Thâm nghiêm kín cổng cao tường

237. Cạn dòng lá thắm, dứt đường chim xanh

231, "Nước ngâm" là nước lắng đọng ở một chỗ không chảy.

Chú ý: Khi gặp Kiều thì nước chảy nao nao dưới cầu, bây giờ thì nước ngâm trong vắt. Có sự thay đổi trong cảnh vật theo thời gian, hay là tác giả tả cảnh trước sau không ăn khớp?


232, Câu này cho biết thời gian Kim Trọng tới bãi tha ma.


233, "Vi lô" là cây lau. "Như mầu" là như vẻ, ra vẻ. "Khẩy trêu" là chế nhạo, trêu cợt.

Cây lau trước gió nghiêng ngả hiu hắt. Kim Trọng cảm thấy như nó khẩy trêu chàng bị tẽn không gặp mặt người yêu. Không nói Kim Trọng bẽ bàng thất vọng, chỉ nói "vi lô hiu hắt" mà làm nổi bật được ý thất vọng bẽ bàng của Kim Trọng. Bút pháp đã nhập diệu!


234, Có bản chép là: "nghề riêng" và "tình riêng nhớ ít tưởng nhiều" là nhớ mặt Kiều thì nhớ ít thôi, vì mới thoáng gặp có một lần, nhưng mơ ước, tưởng tượng mặt nàng thì nhiều.


235, "Đè nẻo" tức là theo đường, đi theo lối.

"Lam Kiều" là tên một địa điểm ở huyện Lam Điền tỉnh Thiểm Tây. Đời Đường, Bùi Hàng gặp nàng Vân Kiều tặng cho một bài thơ, trong thơ có câu: "Lam Kiều bản thị thần tiên quật" - Lam Kiều vốn chỗ thần ở. Sau này, Bùi Hàng qua một nơi gọi là Lam Kiều (Vì đó có cầu) khát nước vào hàng uống nước, thấy trong quán có người gái đẹp tên là Vân Anh, chàng muốn lấy làm vợ. Mẹ Vân Anh bảo chàng hễ đem được cái chày ngọc kháp vừa cái cối ngọc của nhà bà thì bà gả cho. Bùi Hàng về gặp tiên cho chày ngọc đem đến, lấy được Vân Anh. Rồi hai vợ chồng đều thành tiên. Do điển đó, Lam Kiều được dùng để trỏ nơi ở của đàn bà đẹp. Đây Lam Kiều trỏ chỗ nhà nàng Kiều.

"Lần sang" là mò sang, ý nói vừa đi vừa dò hỏi đường lối.


236, "Thâm nghiêm kín cổng cao tường": "thâm" là sâu thăm thẳm, là kín đáo lắm, khó lòng vào được, "thâm" là vì kín cổng (có câu: Hầu môn thâm tự hải là cửa nhà quan tước hầu sâu tựa bể); "nghiêm" là nghiêm trang, lặng lẽ, "nghiêm" là vì cao tường.


237, "Lá thắm" dịch chữ "Hồng diệp" tức lá đỏ.

Đời Đường, chàng Vu Hựu bắt được một cái lá đỏ (ngờ là lá bàng) trôi từ dòng sông nhỏ chảy ở cung Vua ra. Trên lá có đề một bài thơ. Hựu cũng lấy một cái lá họa thơ thả xuống dòng sông nhỏ. Lá trôi vào cung Vua. Hàn Thúy Tần là cung nữ bắt đượcc ái lá họa thơ của mình, vì lá đỏ trước là do nàng thả ra. Sau này nhờ vụ thải cung tần, Vu Hựu lấy được Hàn thị bấy giờ mới biết rằng trước kia đã xướng họa thơ trên lá với nhau.

Do đó, người ta mượn chữ lá thắm để trỏ việc thông tin mối lái vợ chồng.

Chim xanh: Vua Hán Vũ Đế đang ngự chơi, bỗng có hai con chim xanh bay đến. Đông Phương Sóc hầu bên tâu rằng đó là sứ giả của Tây Vương Mẫu đến trước, Tây Vương Mẫu sắp đến bây giờ. Quả nhiên lát sau Tây Vương Mẫu tới thăm Vua. Do tích đó, chữ "Chim xanh" được mượn để trỏ kẻ đưa tin. Cả câu này nghĩa là: Không có dòng sông để thả lá thắm, không có lối để chim xanh bay vào, ý nói khó thông tin tức với người bên trong (vì thâm nghiêm).

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

III

238. Lơ thơ tơ liễu buông mành

239. Con oanh học nói trên cành mỉa mai

240. Mấy lần cửa đóng then gài

241. Đầy thềm hoa rụng, biết người ở đâu?

242. Tần ngần đứng suốt giờ lâu

Dạo quanh chợt thấy mái sau có nhà

243. Là nhà Ngô Việt thương gia

Buồng không để đó, người xa chưa về.

244. Lấy điều du học hỏi thuê

245. Túi đàn cặp sách đuề huề dọn sang

238-239, Hai câu thơ này tác giả dùng để ấn định thời gian. Bấy giờ là vào buổi sáng sớm có tiếng oanh hót, và có gió nhẹ thổi vào mành liễu lơ thơ. Ta biết chiều hôm trước, Kim Trọng đi thăm bãi tha ma (mộ Đạm Tiên) sáng hôm sau tới chỗ nhà Kiều ở.

"Mỉa mai": Kim Trọng tiu nghỉu thất vọng trước nơi cổng kín tường cao, nên nghe chim oanh hót cảm thấy như chim có ý mỉa mai chế riễu (mình nghĩ chữ này sai chính tả - nên là giễu) mình. Tả chim oanh mà tả luôn được cả Kim Trọng như thế, thật là tài tình.


240, Câu này tác giả dùng để tả thêm sự kín đáo. Nhưng có chỗ nghĩ chưa được xuôi. Đã "kín cổng cao tường" thì còn thấy thế nào được "mấy lần cửa đóng then gài"? Cổng ở ngoài ngõ, cửa thì ở trong nhà đã bị cổng và tường che kín.


241, "Đầy thềm hoa rụng": thềm đây chỉ có thể là thềm cổng chứ không thể là thềm nhà, hè nhà. Vì kín cổng cao tường thấy sao được thềm nhà?

Người đây là trỏ Kiều.


242, "Mái sau": phía sau, mé sau. Kim Trọng dạo quanh tường nhà Kiều thấy phía sau nhà Kiều có một ngôi nhà.


243, "Ngô Việt thương gia": nhà buôn ở bên nước Ngô, nước Việt, ý nói nhà buôn đi xa vắng.


244, "Lấy điều" - là mượn việc, là tạ sự, là dựa vào việc.


245, "Cặp sách": không phải như cặp sách bằng da bây giờ. Cặp sách xưa làm bằng gỗ, dưới có đế gỗ, hai bên có hai thanh gỗ dài đóng dựng lên như cái cặp gánh mạ ở nhà quê. Sách để ở đế, có hai thanh gỗ hai bên ép lại cho khỏi rơi. Trên cùng có một thanh gỗ ngang nối đầu hai thanh gỗ bên thành với nhau, người ta lùa đòn gánh dưới thanh gỗ ngang đó mà gánh cặp sách.


"Đề" là đeo, tức là đeo túi đàn.

"Huề" là đem, quẩy, gánh, tức là gánh cặp sách.

Kim Trọng dọn nhà sang ở thuê căn nhà bỏ không ở mé sau nhà Kiều.

Chỗ này khiến người ta ngạc nhiên. Kim Trọng còn cha mà tự do hành động như vậy được ư?

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

III

246. Có cây có đá sẳn sàng

247. Có hiên Lãm thúy, nét vàng chưa phai

248. Mừng thầm chốn ấy chữ bài

249. Ba sinh âu hẳn duyên trời chi đây

Song hồ nữa khép cánh mây

250. Tường đông ghé mắt ngày ngày hằng trông

251. Tấc gang, động khóa nguồn phong

252. Tịt mù nào thấy bóng hồng vào ra

246, "Đá" đây là những tảng đá xếp thành núi giả, ta thường gọi là non bộ.

Đoạn Kiều sang nhà Kim Trọng có câu: "Lần theo núi giả đi vòng", núi giả tức là núi non bộ, mà đây gọi là đá vậy.

247, Hiên là cái chái nhà làm thìa lìa ra. Nhà người thương gia có cái hiên trên có biển đề "Lãm thúy hiên", đặt tên hiên là Lãm Thúy, nghĩa là hiên xem các cây xanh.

Kim Trọng thấy hai chữ "Lãm thúy" thì hiểu ra là xem nom Thúy Kiều, và cho là cái điềm nhân duyên trời định.

248, "Bài", chữ Hán, đây nghĩa là cái bảng, cái biển treo lên cho mọi người trông thấy. Nghĩa cũng như chữ "Bài" trong các chữ "môn bài", "cờ bài", "chiêu bài"...

249, "Song hồ" là cửa sổ gián giấy (hồ là giấy hồ gián).

Nửa khép là nửa khép nửa mở, tức hé mở để nhìn sang nhà Kiều cho dễ.

"Cánh mây" tức cánh cửa phòng mây.

"Phòng mây" tức "Vân phòng" là tên gọi nhà ở của các nhà tu hành. Ở đây, tác giả có ý ví Kim Trọng (ở một mình một nhà" với kẻ tu hành và gọi chàng là phòng mây.

250, Ngày ngày hằng để mắt nhìn sang nhà Kiều ở phía trước nhà.

251, "Tấc gang" là gần trong một gang, một tấc, ý nói gần kề, gần sát.

"Động khóa": động là hang, động khóa là động không mở, đây nói là Động Thiên Thai là nơi tiên nữ ở, khi Lưu Thần Nguyễn Triệu trở lại, thì động mất lối vào.

"Nguồn phong": nguồn bị phong tỏa, bị niêm phong không mở, đây nói Nguồn Đào tức Đào nguyên là nơi tiên cảnh, khi người ngư phủ đời Tấn trở lại thì quên mất lối vào.

Câu này nói: Kim Trọng với Kiều gần sát nhà nhau, mà không được gặp mặt nhau, y như là ở sát nguồn đào, động tiên mà không có lối vào vậy.

Có bản chép là: "đồng tỏa nguyên phong" thì vô nghĩa.

252, "Tịt mù": xa lắm. Ở gần nhau trong gang tấc, mà hóa xa tịt mù.

"Bóng hồng" (Đã chua ở câu... bóng hồng nhác thấy nẻo xa).

kimvankieu

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

III

253. Nhẫn từ quán khách lân la

254. Tuần trăng thấm thoát nay đà thêm hai

255. Cách tường phải buổi êm trời

256. Dưới đào dường có bóng người thướt tha

257. Buông cầm xốc áo, vội ra

258. Hương còn thơm nức, người đà vắng tanh

259. Lần theo tường gấm dạo quanh

260. Trên đào nhác thấy một cành kim thoa

253, "Nhẫn từ": tiếng cổ nghĩa là kể từ khi. "Quán khách": nhà trọ

254, Tính từ ngày Kim Trọng đến ở trọ nhà thương gia tới nay đã được hai tuần trăng, tức hai tháng.

255, "Phải buổi êm trời": Chữ "phải" ở đây nghe chưa được ổn. Giá viết là "gặp" hay "vừa" hay "vào" thì có lẽ hay hơn. Có lẽ đó là tam sao thất bản chăng? Hay là thời xưa người ta quen dùng chữ "phải" theo nghĩa chữ "gặp"?

256, "Dưới đào" là dưới đám cành đào, dưới cây đào.

"Dường có": hình như có.

"Bóng người thướt tha": bóng con gái, ý nói bóng nàng Kiều.

- Cách tường cao, mà trông thấy được sang vườn nhà trước mặt, như vậy, hiên Lãm thúy tất phải là lầu Lãm thúy nghĩa là hiên lầu nhà hai tầng. Nếu là hiên nhà một tầng, thì văn lý bất thông, vì phải dùng "thang mây" trèo qua tường, thì không có lý gì lại nhìn sang được.

257, "Buông cầm": bỏ đàn xuống, (lúc này Kim Trọng đang đánh đàn).

"Xốc áo": xốc lại quần áo cho chỉnh tề (sợ Kiều chê ăn bận cẩu thả?)

"Vội ra": nói không gẫy nghĩa vì đây là Kim Trọng vội trèo tường sang vườn nhà Kiều. (Liều lĩnh thật! Si tình nên không biết sợ hãi, xấu hổ là gì).

258, Ở dưới gốc đào, vẫn còn mùi hương (con gái đàn bà đeo hương trong mình cho thơm) nhưng không thấy người.

259, "Tường gấm" là "Cẩm tường" là tường gạch có vẽ hoa như gấm, đây nói cho đẹp lời văn, chứ sự thật thì tường không nhất định là có vẽ hoa.

260, "Trên đào" là trên cành đào.

"Cành kim thoa": chiếc kim thoa. "Kim thoa" là cái gài tóc bằng vàng. Có lẽ Kiều chạm tóc vào cành đào rủ xuống, mà kim thoa vướng trên cành đào?

Thanh_ngo_99

kimvankieu gửi lúc 29-9-2018 05:40 PM

TRUYỆN KIỀU CHÚ GIẢI

III

hồi đó nhờ mấy cái này mà văn phần kiều mình chém gió cũng kha khá , điểm cũng cao